Engelli Hakları Nelerdir?

Engellilerin sahip olduğu haklar nelerdir?

1.Devlet tiyatroları, gösterilerini engellilere ücretsiz sunmaktadır.

2. Türk hava yolları ile seyahat halinde belirlenen esaslar doğrultusunda engelliler %40 indirimden yararlanabilir.

3. Devlet Demir Yolları ana hat yolcu trenleri ile seyahat halinde engelliler %20 indirimden yararlanabilir.

4. Türk Standartları Enstitüsü ile birlikte engelliler için özel düzenlemeleri içeren standartlar hazırlanmaktadır.

5. Engellilerle ilgili sivil toplum örgütleri, 2908 sayılı kanuna göre dernekler, federasyonlar ve konfederasyon şeklinde örgütlenmiştir.

6. Engellilerin profesyonel olarak spor yapmaları için devlet bakanlığına bağlı engelliler spor federasyonları vardır.

7. Oy kullanırken seçim kurullarının engelliler için düzenleme yapmaları gerekmektedir. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 26-27)

8. Belediyeler 572 sayılı kanun hükmünde kararname gereğince engellilere uygun düzenlemeleri standartlara uygun olarak yapmak zorundadır. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 3-4)

9. Belediyeler, toplu taşıma araçlarından engellileri ücretsiz veya indirimli olarak yararlandırmak zorundadır. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 3-4)

10. 1580 Sayılı Belediyeler ve 3030 sayılı Büyükşehir Belediyeleri Yasası, belediyelere ait ve belediyeler tarafından işletilen veya kiraya verilen büfeler, otoparklar gibi işyerlerinin engelliler tarafından işletilmesi konusunda kolaylık getirmiştir. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 3-4)

11. 18 yaşını bitirmiş ve herhangi bir yerden geliri olmayanlar emekli sandığına veya bulunduğu yerdeki valilik veya kaymakamlık makamlarına başvuru yaparak 2022 sayılı yasa gereğince aylık bağlanmasını talep edebilir.

12. Engellilerin  kullandığı araç ve gereçler,  il ve ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları tarafından karşılanabilmektedir. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 17)

13. İmar Mevzuatına ulaşılabilirlikle (fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmiştir. Buna göre, kaldırımlar, yaya yolları, konutlar ve umumi binalar engellilerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılmak durumundadır.

14. Engelliler, H sınıfı sürücü belgesi alarak özel tertibatlı araç kullanabilirler.

15. H sınıfı sürücü belgesine sahip olan engelliler, yurt içinden aldıkları özel tertibatlı otomobillerde, katma değer vergisi indiriminden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır.

16. H sınıfı sürücü belgesi olan engellilerden uygun şartları taşıyanların yurt dışından getirtecekleri özel tertibatlı otomobiller için gümrük vergisi muafiyeti vardır.

17. El ve ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiş bulunan engellilerin, yurt dışından getirtecekleri özel tertibatlı minibüsler gümrük vergisinden muaftır.

18. Sosyal Güvenlik kuruluşlarınca karşılanan araç ve gereçlerin standartlara uygun olarak sağlanması gerekmektedir. (572 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Madde 20-22-23)

19. Engelli çocuğun resmi veya özel eğitim merkezlerinde aldıkları gelişim ve eğitime ilişkin giderlerin bir kısmı çalışılan kurum, emekli sandığı ve sosyal sigortalar kurumu tarafından bütçe uygulama talimatları çerçevesinde karşılanmaktadır. Özel eğitimleri için 2002 yili itibari eğitim yardımı yapılmaktadır.

20. Yükseköğretim kurumuna girmeye hak kazanan ve kayıt yaptırarak öğretime başlayan öğrenci ilk yılında bulunduğu ilin valiliği bünyesindeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfı’na başvurması durumunda, Başbakanlık bursundan yararlandırılır. Ayrıca yardımcı ders araç gereçlerinin temini konusunda engelli öğrenciye destek verilmektedir.

21. Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü’nün öğrenci yurtlarından engelli öğrenciler istemde bulunmaları halinde yararlanabilmektedirler.

22. Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından uygulanan harç ve öğrenim kredisi tahsisinde %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyenlere öncelik tanımakta ve harç kredisinin geri ödenmesinde yönetim kurulu kararı ile %50 indirim yapılmaktadır.

23. 2002/58 Sayılı Başbakanlık Genelgesi, engellilere yönelik bir çok düzenlemenin uygulanmasını içermektedir.

24. 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesine göre, II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, münhasıran aracı engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibatı bulunanların malul ve sakatlar tarafından beş yılda bir defaya mahsus olarak bizzat kullanılmak üzere ve %90 ve üstü oranda raporu bulunan tüm engelliler yeni otomobil ve bir kısım ticari araçlarda ö.t.v.’den muaftırlar

25. 197 Sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 4. maddesine göre, bizzat maluller tarafından kullanılan ve %90 ve üstü oranda raporu bulunan tüm engelliler motorlu taşıtlar vergisinden müstesnadır.

26. Serbest meslek erbabı ve ücretli çalışan engelli vatandaşlarımız ile kendisi engelli olmasa bile ailesinde engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile ücretliler vergi indiriminden yararlanırlar.

27. Kamu kurumlarının engelli memur çalıştırma yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin takip ve denetiminden Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığı sorumlu ve yetkilidir.

28. Kurumlarca engelli vatandaşlarımıza ayrılan boş devlet memuru kadroları için her yılın Nisan-Mayıs, Temmuz-Ağustos veya Ekim-Kasım dönemlerinde sınav açılmaktadır.

29. Sınav duyuruları, Devlet Personel Başkanlığı tarafından resmi gazetede, tiraji yüksek ulusal gazetelerde ve TRT Televizyon ve radyo kanalları aracılığıyla yapılmaktadır. Kurumlar sınav duyurularında işin özelliği gerektirmediği sürece engel grupları arasında bir ayrım yapamayacağı gibi engel oranında da üst sinir getiremeyeceklerdir.

30. Sınavlarda engelin özelliğine göre, kurumların refakatçi bulundurması gereklidir. Ayrıca engel grupları dikkate alınarak sınav sorusu hazırlamak ve değerlendirmek üzere özel sınav kurulu oluşturulur.

31. İsverenlerin belirli bir mesleği olan engellileri öncelikle meslekleri ile ilgili işlerde çalıştırmaları gerekmektedir.

32. Kurum ve kuruluşlar çalışma yerlerini engelli vatandaşlarımızın çalışmasını kolaylaştıracak şekilde düzenlemek, gerekli tedbirleri almak ve engelli vatandaşlarımızın çalışmaları ile ilgili özel araç ve gereçleri temin etmek zorundadır.

33. Ülkemizde engelli vatandaşlarımız için Türkiye İş ve İşçi Bulma Kurumu, Halk Eğitim Merkezleri, Mesleki Eğitim Merkezleri, Özel Dershaneler, Belediyeler ve engelliler ile ilgili dernek ve vakıflar tarafından meslek edindirme kursları açılmaktadır.

34. Engelli vatandaşlarımızın çalıştığı kamu kurum ve kuruluşu özelleştirme kapsamındaysa, kapatma ve tasfiye halleri dışında engelli vatandaşlarımız işten çıkartılamaz.

35. Özelleştirme sonucunda engelli vatandaşlarımızın çalıştığı kurum veya kuruluşun tasfiye edilmesi veya kapatılması halinde işine son verilirse; bulunulan ildeki Türkiye İş ve İşçi Bulma Kurumu’na başvurulmalıdır. Bu durumda iş kaybı tazminatı, kanunun diğer çalışanlara tanıdığı hakların iki katı oranında ödenmektedir.

36. Meslek edindirme kurslarından yararlanan engelli vatandaşlarımıza ise yerleştirmede öncelik tanınır.

37. Gerek kamu gerekse özel sektörde engelli işçi olarak iş bulmayı sağlayacak kurum Türkiye İş ve İşçi Bulma Kurumu’dur.

38. Engelli işçiler, diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yararlanırlar.

39. Toplu iş görüşmelerinde engelli işçiler aleyhine hükümler konulamaz.

40. Engelli vatandaşlarımız kendi işini kurduğunda gelir vergisi indiriminden yararlanabilir.

41. 50 ve daha fazla işçi çalıştıran kamu işletmeleri %4, özel sektör işletmeleri de % 3 engelli çalıştırmak zorundadır.

42. Ceza paraları engelli vatandaşlarımızın istihdamı, mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu için kullanılmaktadır.

43. Yasal kotasının üstünde engelli çalıştıran işverenlerin sigorta primlerinin yarısı devlet tarafından karşılanmaktadır.

44. Tüm illerde Rehberlik Ve Araştırma Merkezleri bulunmaktadır. Engelli çocuğu olan aileler buralara başvurarak çocukları hakkında danışmanlık hizmeti alabilirler.

45. Okullarda kaynaştırma eğitimine ağırlık verilmektedir.

46. Görme engellilere okul öncesi dönemde gündüzlü, ilköğretim düzeyinde yatılı ve gündüzlü olarak eğitim verilmektedir.

47. İlköğretim okulunu bitiren görme engelli öğrenciler öğrenimlerine normal okullarda kaynaştırma yoluyla devam etmektedirler.

48. Braille yazılmış ortaöğretim ders kitapları görme engelliler, akşam sanat ve basım evi matbaasında basılıp ihtiyaç sahiplerine talep halinde ulaştırılmaktadır.

49. İşitme engellilere okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde gündüzlü ve yatılı olarak eğitim hizmeti verilmektedir.

50. İşitme engelli öğrenciler, meslek liselerine sınavsız yerleşebilmektedirler.

51. Ortopedik engellilere yatılı ve gündüzlü olmak üzere okul öncesi, ilköğretim ve meslek lisesi düzeyinde eğitim olanağı sunulmaktadır.

52. Zihinsel engelliler eğitilebilir ve öğretilebilir olarak iki ayrı grup okulda eğitim almaktadırlar. Bunlar engel derecelerine göre yapılandırılmış okullarda yada kaynaştırma okulları veya sınıflarında eğitim alabilmektedirler.

53. Uzun süre hastanede yatan çocuklar için bazı hastaneler bünyesinde “hastane ilköğretim okulları” bulunmaktadır.

54. Üniversite sınavı sırasında ortopedik ve görme engeli bulunanlar için uygun düzenlenmiş sınav mekanları hazırlanır, görme engelliler ve az görenler için 30 dakikalık ek sınav süresi verilir, sınav sorularını okuyacak ve söylenecek yanıtları yazacak uygun eğitimde ve düzgün diksiyonlu “yardımcı refakatçi” eşliğinde sınava girme olanağı tanınır.

55. Az gören üniversite öğrencileri fakülte/yüksekokul/bölüm amirliklerine yazılı olarak başvurarak sınav sorularını büyük puntolu harflerle yazılmış olarak sağlayabilirler.

56. Ülkemizde rehabilitasyon hizmeti, tıbbi rehabilitasyon merkezlerinde verilmektedir.

57. Ülkemizde hamilelik döneminde bebeğin fiziksel ve zihinsel engelli olup olmadığının saptanması amacıyla genetik danışma merkezlerinde genetik danışma hizmeti sunulmaktadır.

58. Ülkemizde Ankara ve İstanbul’da olmak üzere engellilere yönelik hizmet veren diş klinikleri bulunmaktadır.

59. Sosyal güvenlik kurumlarında, iyileştirme hükümleri sayesinde engelsiz sigortalılara nazaran daha erken emekli olma imkanı sağlanmıştır.

6o. Trafik akışını engellememek koşuluyla park etmeye elverişli alanlara araç park edebilirler. ( Özürlü Kimlik Belgesini aracın ön yüzünü görünecek şekilde asmanız önemle rica olunur.)